มะหวด มะหวดข่าหรือกำชำผลไม้ป่าหายาก พืชสมุนไพรไทย

มะหวดมะหวดข่า หรือ กำชำ ขนาด 15-25ซม.
มะหวด จัดเป็นผลไม้ป่าที่พบมากในภาคอีสาน และภาคเหนือ โดยนิยมนำผลสุกที่มีสำดำอมม่วงมารับประทานสดเป็นหลัก นอกจากนั้น บางท้องถิ่นยังแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ไวน์มะหวดจำหน่าย ซึ่งให้ไวน์สีม่วงดำ และให้รสชาติไม่แพ้ไวน์ผลไม้ชนิดอื่น

• วงศ์ : Sapindaceae
• ถิ่นกำเนิด : ไทย พม่า ลาว และจีนตอนใต้
• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh.
• ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ : Eriogussum rubiginosum.


การแพร่กระจาย
มะหวด เป็นพืชท้องถิ่น และมีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย รวมถึงประเทศอื่นๆ เช่น จีนตอนใต้ พม่า และลาว พบมากตามป่า ป่าเต็งรัง โดยเฉพาะภาคอีสาน และภาคเหนือ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น
มะหวดเป็นไม้ยืนต้นชนิดผลัดใบ ลำต้นสูงประมาณ 5 – 10 เมตร หรือมากกว่า ลำต้นแตกกิ่งไม่มากทำให้มีทรงพุ่มแลดูค่อนข้างโปร่ง เปลือกลำต้นสีน้ำตาล ผิวเปลือกแตกเป็นร่อง กิ่งมักแตกออกตั้งแต่ระดับล่างของลำต้น กิ่งแขนงมักแตกออกบริเวณส่วนปลายของกิ่งหลัก ปลายกิ่งแขนงมีขนปกคลุม ส่วนเนื้อไม้แข็งปานกลาง มีสีเหลืองอมน้ำตาล

ประโยชน์มะหวด
1. ผลมะหวดสุกที่มีสีดำอมม่วง นิยมรับประทานเป็นผลไม้ เนื้อผลหนา และนุ่ม เนื้อให้รสหวานอมฝาดเล็กน้อย
2. ผลมะหวดสุกนำมาหมักไวน์จะได้ไวน์สีม่วง ให้รสหวาน และให้แอลกอฮอล์ได้ดี
3. เปลือกลำต้นใช้ต้มย้อมผ้า ย้อมแห ให้สีดำม่วง ส่วนใบก็ใช้ย้อมได้เช่นกัน ซึ่งจะให้สีเขียวขี้ม้า
4. เนื้อไม้มะหวดมีความแข็งปานกลาง สามารถนำมาเป็นไม้ใช้สอย เช่น ทำด้ามมีด เสารั้ว ทำไม้ฟืน เป็นต้น แต่ไม่นิยมแปรรูปเป็นไม้ทำบ้าน เพราะลำต้นค่อนข้างเล็ก และเนื้อไม้ไม่ค่อยแข็งแรง
5. ต้นมะหวดตามป่าเป็นระโยชน์ในแง่อาหารสัตว์ป่า โดยเฉพาะนก และกระรอก

สรรพคุณมะหวด
ผล (หวานอมฝาด)
– ช่วยลดการเกิดเซลล์มะเร็ง
– ช่วยรักษาโรคท้องร่วง ท้องเสีย
– แก้ไข้รากสาด
– ช่วยลดกรดในกระเพาะ ลดอาการแสบกระเพาะจากโรคอาหาร
– ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหาร
– ช่วยฟื้นฟูสภาพผิวให้แลดูสดใส
– ช่วยผ่อนคายกล้ามเนื้อ แก้อาการเมื่อยล้า
– ผลมีรสฝาด ช่วยสมานแผล ลดอาการแสบของแผล และรักษาแผลในช่องปาก
– ผลดิบนำมาบดทาแผล ช่วยรักษาแผลให้หายเร็ว แผลไม่เปื่อยเน่าง่าย

เมล็ด
– น้ำต้มเมล็ด นำมาดื่ม ช่วยแก้อาการไอเรื้อรัง
– ช่วยขับพยาธิ
– แก้ปัสสาวะขุ่น
– บรรเทาโรคหอบหืด
– แก้ซางในเด็ก

ใบ
– นำใบ 5-10 ใบ มาต้มน้ำดื่ม ช่วยแก้อาการตัวร้อน และเป็นไข้
– น้ำต้มช่วยลดปัสสาวะเล็ด
– น้ำต้มช่วยแก้ปัสสาวะขุ่น
– น้ำต้มใช้อาบ แก้โรคผิวหนัง